Siqaretin əsas amillərdən biri olduğu ağciyər xərçəngi xərçənglə əlaqəli ölümlərdə birinci yerdədir.
Siqaretin əsas amillərdən biri olduğu ağciyər xərçəngi xərçənglə əlaqəli ölümlərdə birinci yerdədir. Ancaq erkən mərhələdə tutulduqda xəstəliyin sağalma şansı artır.
Ağciyər xərçəngi, struktur olaraq normal ağciyər toxumasından olan hüceyrələrin ehtiyac və nəzarətdən çoxalması və ağciyərdə bir kütlə (şiş) meydana gətirməsi ilə başlayır. Burada əmələ gələn kütlə əvvəlcə mühitində böyüyür və sonrakı mərhələlərdə ətrafdakı toxumalara və ya uzaq orqanlara (qaraciyər, sümük, beyin və s.) yayılır.
Ağciyər xərçəngi çox yayılmış bir xərçəngdir. Bütün xərçənglərin 12-16% və xərçənglə əlaqəli ölümlərin 17-28% səbəbidir. Üstəlik, həm kişilərdə həm də qadınlarda xərçənglə əlaqəli ölümlərdə birinci yerdədir.
Ağciyər xərçənginin ilk əlamətlərindən biri olan öskürək, başqa səbəblərlə bağlı olduğu düşünülərək yetərincə önəmsənmir. Belə ki, 2 həftədən çox davam edən, get-gedə artan və səbəbləri bilinməyən öskrək, ağciyər xərçənginin əsas göstəricisidir. Bundan əlavə, bəlğəmdə qan olması və ya bəlğəmin tünd qəhvəyi rəng olması da ağciyər xərçəngində əhəmiyyətli simptomlar olaraq bilinir.
Yenə də bir çox səbəbdən qaynaqlanan sinə ağrısı əslində ağciyər xərçənginin əsas əlamətlərindən biridir. Dərin nəfəs aldıqda, öskürəndə və ya güləndə sinə ağrısı artarsa dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır.
Nəfəs darlığı və xırıltı kimi tənəffüs simptomları ağciyər xərçənginin bütün mərhələlərində baş verə bilər. Məkrli ağciyər xərçənginin əhəmiyyətli bir göstəricisi olan nəfəs darlığı ciddi qəbul edilmir. Yaşlı və kilolu insanlar nəfəs darlığını yaşlarına aid edərkən, gənclər işlərinin intensivliyi səbəbindən həkimə getməyi laqeyd yanaşdıqlarını söyləyirlər. Ancaq erkən diaqnozun ağciyər xərçəngində həyati əhəmiyyət daşıdığını unutmamalıyıq.
Xüsusilə aktiv siqaret çəkənlər iştahsızlıq olduqda həkimə müraciət etməlidirlər. Ağciyər xərçənginin vacib əlamətlərindən biri olduğu üçün səbəbi açıqlanmayan kilo itkisi laqeyd edilməməlidir.
Ağciyər xərçəngi əlamətlərindən biri olan səsin aşağı olması və udma çətinliyi, digər simptomlar kimi bir çox səbəbə səbəb ola bilər. Digər tərəfdən, soyuqdəymə kimi bir vəziyyət olmadan inkişaf edən səs qısılmasında bir həkimə müraciət etmək lazımdır.
Yorğunluq, davamlı yorğunluq və zəiflik ağciyər xərçəngində qaçırılmaması lazım olan ümumi simptomlardandır.
Barmaqların və barmaqların uclarındakı yumşaq toxumaların şişməsi və yuvarlaqlaşması nəticəsində yaranan çubuq barmaqlarının yavaş və ağrısız inkişafı, bunun ağciyər xərçəngi xaricindəki səbəblərdən qaynaqlandığını göstərir. Ancaq sürətli və ağrılı bir baş vermə ağciyər xərçəngi əlamətləri arasındadır.
Ölkəmizdə bel və çiyin ağrısı şikayətlərinə tez-tez rast gəlinir, masa başında işləyən işçilər bunu daha çox pis duruşun və uzun müddət kompüterdə işləməyin səbəb olduğu bir problem kimi qiymətləndirə bilərlər.Ancaq ağciyər xərçənginin yayılması halında, bel ağrısı, çiyin ağrısı, skapula ağrısı, qol, ayaq ağrısı və ya beyinə yayıldığı təqdirdə şiddətli baş ağrısı vacib simptomlardır. Boyundakı və körpücük sümüyünün üzərindəki bezlərin böyüməsi xüsusilə ağciyər xərçəngini göstərir.
Bronxit və sətəlcəm kimi tənəffüs yollarının infeksiyalarının tez-tez təkrarlanması və sağalmaması da ağciyər xərçənginin əlamətləridir. Xüsusilə 15 ildən çoxdur ki, gündə bir qutu siqaret çəkən və ya siqareti buraxandan 15 il keçməmiş insanlar üçün ildə bir dəfə yoxlanılması məsləhət görülür.
Elmi tədqiqatlar; Ağır siqaret tarixçəsi olan 55-74 yaş arası insanlarda aşağı dozalı ağciyər tomoqrafiyası ilə ağciyər xərçəngini erkən aşkarlamaq mümkün olduğunu göstərir.
İlk mərhələ adlandırılan erkən mərhələdə müalicə ilə müvəffəqiyyət nisbəti yüzdə 80-90-a çatsa da, uzun illər siqaret çəkən insanların şikayətləri olmasa da mütəmadi müayinələrə getməsi vacibdir.
Göz qapağında düşmə, göz bəbəyində kiçilmə ilə üzün eyni tərəfində tərləmə olmaması da ağciyər xərçəngini göstərə bilər. Bu vəziyyət tibbi baxımdan Horner sindromu olaraq bilinir.
Bu simptomlardan biri və ya bir neçəsi varsa, dərhal pulmonoloqa müraciət edin. Bu simptomlar mütləq ağciyər xərçəngi deyil, digər vəziyyətləri göstərə bilər, lakin bunun səbəbi araşdırılmalı və müalicə edilməlidir.
Həkiminiz ağciyər xərçəngindən şübhələnirsə, qabaqcıl müayinə metodları ilə diaqnoz qoyacaqdır. Ağciyər xərçəngi erkən mərhələdə diaqnoz qoyulursa, müalicə şansı% 85-90-dır.
Siqaret, siqar, boru (tütün) siqaret çəkmə günümüzdə ağciyər xərçəngi üçün təsdiqlənmiş ən vacib risk faktorudur.
Risk 30 ildir gündə bir qutu siqaret çəkənlər üçün siqaret çəkməyənlərlə müqayisədə 20 dəfə çoxdur. Siqaret çəkməyə başlayan 20 yaşdan kiçiklərdə, siqaret çəkməməsinə baxmayaraq siqaret tüstüsünə məruz qalan passiv siqaret çəkənlərdə və borular və siqarlarda siqaret çəkənlərdə də risk artır. Siqareti buraxdıqdan 5 il sonra risk azalsa da, tamamilə aradan qalxmır.
Bundan əlavə, hava çirkliliyi, əvvəlcədən mövcud olan ağciyər xəstəliyi və ailədə ağciyər xərçənginə yoluxma riski artır.
Diaqnoz üçün bir çox metoddan istifadə olunur. Bu xərçəng yaxın limfa düyünlərinə və ya digər orqanlara yayılmadan nadir hallarda simptomlara səbəb olduğundan, xəstələrin yalnız yüzdə 15-i erkən diaqnoz edilə bilər. Erkən diaqnoz tez-tez təsadüfən, başqa bir xəstəlik üçün müayinələr zamanı qoyulur.
Bu gün ağciyər xərçəngi diaqnozunda istifadə edilən bəzi üsullar belədir:
Şikayətləri və ya ümumi sağlamlıq müayinəsi kimi digər səbəblərdən ötəri bir həkimə müraciət edən xəstələrdə, müayinə nəticəsində əldə edilən tapıntılara görə KT nəticəsində aşkarlanan kütlələrə necə yaxınlaşacağımız müəyyən edilərək biopsiya planlaşdırılır. darama daxilində sinə rentgenoqrafiyası ilə çəkilə bilər.
Xəstəyə bronxoskopiya tətbiq olunmaqla ağciyər biopsiyası aparılır. bronxoskopiya; Ağciyərə nazik bükülə bilən bir boru ilə çatır və iynə ilə bir parça alınır.
Bu biopsiya nümunəsinin patoloji müayinəsi nəticəsində xərçəng diaqnozu dəqiqləşir. Xərçəng diaqnozundan sonra xəstəliyin dərəcəsini təyin etmək üçün PET / KT kimi metodlardan istifadə edilə bilər.
Ağciyər xərçəngində müalicəni təyin edən ən vacib amillər xərçəngin növü və mərhələsidir. Müvafiq xəstələrdə xərçəngin yerləşdiyi ağciyər və ya ağciyər bölməsi cərrahi üsullarla xaric edilə bilər. Əməliyyat üçün uyğun olmayan xəstələrə kimyəvi terapiya tətbiq edilə bilər.
Bunlara əlavə olaraq, ağıllı dərmanlar və immunoterapiya kimi yeni müalicələr, xərçəng hüceyrələrinin müəyyən xüsusiyyətlərinə sahib olduqda istifadə edilə bilən bəzi yeni müalicə üsulları arasındadır.
Ağ ciyər xərçənginin qarşısını alma yolları
