Elmi olaraq larinks olaraq bilinən qırtlaq, boyun bölgəsində yerləşən bir orqandır..
Elmi olaraq larinks olaraq bilinən qırtlaq, boyun bölgəsində yerləşən bir orqandır, xalq arasında udlaq olaraq bilinən qırtlaqdan sonra gəlir. Trakea və ağciyərlərlə davam edəcək tənəffüs yollarının vacib bir hissəsidir. Qırtlaqda səs telləri də vardır; Oradan keçən havanın təsiri ilə titrəyən səs tellərində meydana gələn səs, udlaqda, ağız boşluğunda və burunda əks-səda verərək eşidilir.
Toplumdakı hər 100 min insandan ortalama beşində inkişaf edən laringeal xərçəng, qırtlaq bölgəsindəki bəzi hüceyrələrin nəzarətsiz yayılması və bir şiş halına gəlməsi nəticəsində meydana gəlir. Siqaretin ən vacib risk faktoru olduğu boğaz xərçəngi bu vərdişi olan insanlarda təxminən 20 qat daha çox görülür.
Qırtlaq xərçənginin səbəbləri
Qırtlaq xərçəngi üçün ən böyük risk faktoru siqaret və tütün məhsullarının istifadəsidir. Siqaret çəkən insanlarda qırtlaq xərçəngi riski 20 dəfə artır. Digər bir risk faktoru da həddindən artıq spirt istehlakıdır. Xüsusilə də, siqaret çəkməklə yanaşı, xərçəngin yaranmasında alkoqol istehlakının rolu daha böyükdür. Bu tip xərçəngin meydana gəlməsində qidalanma da rol oynayır.
Neft məhsulları, boya sənayesi, ağac emalı kimi bəzi iş sahələrində çalışan insanlarda qırtlaq xərçəngi nisbətlərinin daha yüksək olduğu bilinir. Reflü xəstəliyi qırtlaq xərçəngi meydana gəlməsində risk faktorlarından biridir. Bununla birlikdə, HPV (insan papillomavirusu) da qırtlaq xərçənginin səbəbləri arasındadır.
Laringeal xərçəngin əlamətləri hansılardır?
Qırtlaq xərçəngi əlamətləri əsasən səsin kəsilməsi və səs keyfiyyətindəki dəyişikliklərdir. Ancaq bu cür simptomların meydana gəlməsi üçün şiş ya səs kordlarının üstündə ortaya çıxmalı ya da fərqli bir bölgədə meydana çıxmalı və səs kordlarına doğru irəliləməlidir.
Bu səbəblə uzun müddət, xüsusən də iki həftədən çox davam edən səs azlığı üçün qulaq, burun və boğaz mütəxəssisinə müraciət etmək tövsiyə olunur.
Laringeal xərçəngin digər simptomları arasında
Qanlı bəlğəm kimi simptomlar xəstələrin şikayətləri arasındadır. Xərçəng boyundakı limfa düyünlərinə yayıldısa, boyun tərəfində tədricən böyüyən şişkinliklər meydana gəlir.
Qırtlaq xərçəngin diaqnostik metodları
Semptomlardan biri və ya bir neçəsi varsa, vaxt itirmədən qulaq, burun və boğaz mütəxəssisinə müraciət etmək vacibdir. Tibb tarixinizi dinlədikdən və fiziki müayinə apardıqdan sonra həkiminiz qırtlaq xərçəngindən şübhələnirsə, bəzi testlər təyin edə bilər. Bu müayinələrdən biri də laringoskopiyadır. Larinqoskopiya, ucunda bir kamera olan çevik və ya sərt bir boru köməyi ilə qırtlağın müayinə edilməsidir.
Anormal bir forma aşkar edilərsə, yerli və ya ümumi anesteziya altında şübhəli şiş olduğu bölgələrdən biyopsi alınaraq qəti bir diaqnoz qoyulur. Diaqnoz mərhələsində; Boyun ultrasəs, kompüter tomoqrafiyası (CT), maqnetik rezonans görüntüləmə (MRG), pozitron emissiya tomoqrafiyası (PET) kimi görüntüləmə üsullarından istifadə edərək xəstəliyin dərəcəsi barədə məlumat əldə edilir.
Qırtlaq xərçəngin müalicə üsulları
Qırtlaq xərçəngi müalicəsi üsulunun seçilməsi; Şişin qırtlaqdakı harada və hansı ölçüdə olmasına, mərhələsinə, boyun və uzaq yayılma (metastaz) varlığına, insanın yaşına və ümumi sağlamlığına görə aparılır. Əsasən 4 növ müalicə üsulu tətbiq olunur.
Cərrahi müalicə
Qırtlaq xərçəngi üçün ən çox istifadə edilən müalicə və bir çox qırtlaq xərçəngi üçün ən təsirli müalicədir. Xərçəngin toxuması ilə birlikdə qırtlağın bir hissəsi xəstəliyin erkən mərhələsində müraciət edən xəstələrdən, bütün qırtlaq isə son mərhələdə müraciət edənlərdən çıxarılır. Bu əməliyyatların bəzilərində boynun ön hissəsindəki traxeyada trakeostomiya adlı bir deşik açılır və xəstənin buradan nəfəs almasına icazə verilir.
Qırtlaq hissəsinin yalnız bir hissəsi çıxarılmış xəstələrin əməliyyatdan sonrakı dövrdə təhlükəsiz nəfəs alması üçün açılan bu deşik bir neçə gün ərzində bağlanır. Bununla birlikdə, bu delik bütün qırtlaqın çıxarıldığı əməliyyatlarda qalıcı ola bilər. Xərçəng hüceyrələri boyundakı limfa düyünlərinə yayıldı və ya yayılma ehtimalı varsa, əməliyyat zamanı boyundakı limfa düyünlərinin də təmizlənməsi lazım ola bilər.
Qırtlaq hissəsi çıxarılan xəstələrin səs keyfiyyəti olduqca yüksəkdir. Bütün qırtlaqın çıxarıldığı əməliyyatlardan sonra ortaya çıxan danışma problemi, səs protezi və səs təhsili ilə aradan qaldırıla bilər.
Radiasiya Terapiyası (Radioterapiya)
Yüksək enerjili şüalardan istifadə edərək xərçəng hüceyrələri məhv edilir və şişlər azalır. Radiasiya şüaları ümumiyyətlə boyun xərçəngində xarici bir cihazla boyuna verilir. Tətbiq hər gün müəyyən bir dozada radiasiya vermək şəklində həyata keçirilir.
Şüalanmanın xərçəng hüceyrələrinə təsirini artırmaq üçün radioterapiya zamanı bəzi dərmanlar vermək lazım ola bilər. Radioterapiya, xüsusən də erkən mərhələdə qırtlaq (qırtlaq) xərçənglərində əməliyyat qədər uğur qazanma şansı olan bir müalicə variantıdır. Bəzi inkişaf etmiş xərçənglərdə radioterapiya əməliyyatdan sonra tamamlayıcı müalicə kimi istifadə edilə bilər.
Kimyoterapiya
Əksər inkişaf etmiş mərhələ xərçənglərində, əməliyyatdan əvvəl və sonra və ya əməliyyatdan sonra xərçəngləri təkrarlanan xəstələrdə istifadə olunur. Əməliyyatın tətbiq olunmadığı bəzi hallarda radioterapiya və kimyəvi terapiya orqan qoruma protokolu şəklində müalicə modeli olaraq birlikdə istifadə olunur.
