Böyrək transplantasiyasından əvvəl bir hazırlıq dövrü var. Böyrək çatışmazlığı son mərhələyə..
Böyrək nəqli — böyrək çatışmazlığının son mərhələsinə çatmış xəstələr üçün həyat qurtaran bir müalicə üsuludur. Bu əməliyyat, diyaliz müalicələri ilə müqayisədə böyrək funksiyalarının tam bərpasını təmin edir və xəstəyə daha keyfiyyətli bir həyat bəxş edir.
Böyrək nəqli zamanı xəstənin işləməyən böyrəyi çıxarılmadan, sağlam bir donor böyrəyi bədənə yerləşdirilir. Bu donor yaşayan bir insan və ya ölü donor (kadavr) ola bilər.
Tədqiqatlara görə, canlı donor böyrəkləri daha uzunömürlü və funksional olur, lakin kadavrdan alınan böyrəklərlə də çox uğurlu nəticələr əldə edilir.
Böyrək transplantasiyasından əvvəl hər iki tərəf – həm xəstə (alıcı), həm də donor – ətraflı tibbi müayinədən keçirilir.
Diabet, hipertoniya və infeksiya kimi xəstəliklərin yoxlanılması
Toxuma uyğunluğu və immunoloji uyğunluq testi (cross-match)
KT angioqrafiya və böyrək sintiqrafiyası ilə böyrəklərin funksional qiymətləndirilməsi
Əgər donorla alıcı arasında uyğunluq olmazsa və ya donorun sağlamlığında problem aşkarlanarsa, əməliyyat həyata keçirilmir.
Canlı donor tapılmadıqda, xəstə kadavr böyrəyi üçün gözləmə siyahısına yazılır. Bu müddətdə:
Xəstənin antikor səviyyəsi (PRA) ölçülür
Ürək, mədə-bağırsaq və tənəffüs sistemləri qiymətləndirilir
Lazım gələrsə, koronar angioqrafiya və qastroskopiya aparılır
Xəstə hər 6 aydan bir təkrar tibbi müayinədən keçir
Böyrək nə zaman uyğun çıxacağı bəlli olmadığı üçün xəstə hər an əməliyyata hazır olmalıdır.
Əməliyyat ümumi anesteziya altında həyata keçirilir və təxminən 3–4 saat davam edir.
Donor böyrəyinin çıxarılması (canlı və ya kadavr donorundan)
Xəstənin qarnında yeni böyrək üçün yer hazırlanması
Qan damarları və sidik axarı yeni böyrəyə birləşdirilir
Köhnə böyrəklər yerində saxlanılır (əgər tibbi zərurət yoxdursa)
Əməliyyatdan sonra xəstə bir neçə gün reanimasiya şəraitində izlənir.
Əməliyyatdan sonra xəstənin xəstəxanada qalma müddəti belədir:
Canlı donor böyrəyi ilə əməliyyat – təxminən 5–6 gün
Kadavr donor böyrəyi ilə əməliyyat – təxminən 8–9 gün
Evə buraxılmadan əvvəl xəstəyə:
Dərmanların düzgün qəbulu,
Gigiyena və qidalanma qaydaları,
Fiziki aktivlik və həyat tərzi dəyişiklikləri haqqında təlimatlar verilir.
Əməliyyatdan sonra müntəzəm izləmə çox vacibdir.
Əvvəlcə xəstə:
Həftədə bir neçə dəfə müayinədən keçir,
Daha sonra bu aralıq aylıq və ya rüblük yoxlamalarla əvəz olunur.
Müayinələr zamanı qan və sidik testləri aparılır. Əgər hər hansı problem aşkar edilərsə, xəstə yenidən xəstəxanada müşahidə altına alınır.
Əgər xəstə transplantasiya mərkəzindən uzaqda yaşayırsa, onu yerli nefroloq nəzarətdə saxlayır.
Böyrək nəqlindən sonrakı ilk 6 ay ən həssas dövrdür. Bu müddətdə:
İnfeksiya riski yüksəkdir, buna görə sıx və qapalı yerlərdən uzaq durmaq lazımdır
Ev heyvanları ilə yaxın təmas məhdudlaşdırılmalıdır
Bəslənmə planı həkimin təyin etdiyi şəkildə olmalıdır
İmmunsupressiv dərmanlar vaxtında və düzgün dozada qəbul edilməlidir
Əks halda, yeni böyrəyin orqanizm tərəfindən rədd olunması riski artır.
Bəzən orqanizmin immun sistemi yeni böyrəyi “yad cisim” kimi qəbul edir və ona qarşı hücum başlaya bilər. Buna imtina böhranı deyilir.
Erkən mərhələdə bu vəziyyət dərmanlarla müalicə olunur.
Uzun müddət sonra yaranan xroniki rədd halında isə böyrək tədricən funksiyasını itirə bilər.
Bu halda xəstə yenidən diyaliz müalicəsinə qayıdır və ikinci böyrək nəqli üçün hazırlanır.
Böyrək nəqli uğurla həyata keçirilmiş xəstələr çox vaxt normal həyata qayıdırlar.
Qidalanma balanslı və duz baxımından az olmalıdır.
Siqaret və alkoqoldan uzaq durmaq vacibdir.
İşə qayıtmaq mümkündür, yalnız ağır fiziki işlərdən çəkinmək lazımdır.
Böyrək nəqli, xroniki böyrək çatışmazlığı olan insanlar üçün diyalizə alternativ olan, daha sağlam və aktiv bir həyatın qapısını açan müalicə üsuludur.
Əgər siz və ya yaxınlarınız bu vəziyyətlə qarşılaşmısınızsa, ən yaxın nefroloqa və ya transplantasiya mərkəzinə müraciət edərək, ətraflı məlumat və fərdi qiymətləndirmə ala bilərsiniz.
