Onurğanın öz oxuna nəzərən sağ və ya sol tərəfə əyilməsidir. Prosesə onurğanın bütün şöbələri...
Onurğanın öz oxuna nəzərən sağ və ya sol tərəfə əyilməsi skolioz adlanır. Xəstəlik bütün fəqərə sütununu əhatə etdikdə, gələcəkdə onurğa ön-arxa istiqamətdə əyilir və burulur. Proqressivləşdikcə döş qəfəsi və çanaq sümüklərində ikincili deformasiyalar meydana çıxır, ürək, ağciyər və digər daxili orqanların funksiyası pozula bilər.
Diaqnoz obyektiv baxış və rentgenoqrafiya nəticələrinə əsaslanaraq qoyulur. Müalicə həm konservativ, həm də cərrahi yolla həyata keçirilə bilər.
Skoliozun ən təhlükəli dövrü intensiv böyümə mərhələsidir: 4-6 və 10-14 yaş arası.
Oğlanlarda 11-14, qızlarda 10-13 yaş cinsi yetişkənlik dövründə xüsusilə diqqət tələb olunur.
I dərəcəli skoliozda (əyilmə bucağı 10°-dən az) proqressivləşmə riski yüksəkdir.
Qamət pozğunluğu ilə skolioz qarışdırılmamalıdır. Qamət pozğunluğu adi idman hərəkətləri və düzgün oturma ilə düzələ bilər, skolioz isə xüsusi müalicə tələb edir.
İdiopatik skolioz – səbəbi məlum olmayan, bütün skoliozların ~80%-i. Qızlarda 4-7 dəfə çox rast gəlinir.
Anadangəlmə deformasiya, metabolik pozğunluqlar, birləşdirici toxumanın xəstəlikləri, travmalar və ətrafların uzunluq fərqi ilə bağlı skoliozlar – ~20% hallarda görülür.
Qeyri-struktur skolioz: fəqərələrin rotasiyası olmadan yalnız əyilmə.
Qamət skoliozu
Reflektor skolioz
Kompensator skolioz
İsterik skolioz
Struktur skolioz: fəqərələrin rotasiyası ilə müşayiət olunur.
Travmatik
Çapıq
Miopatik
Neyrogen
Metabolik
Osteopatik
İdiopatik
İnfantil – 1-2 yaş
Yuvenil – 4-6 yaş
Yeniyetməlik (adolescent) – 10-14 yaş
C – 1 qövs
S – 2 qövs
Z – 3 qövs (nadir)
Boyun-döş
Döş
Döş-bel
Bel
Bel-oma
Proqressivləşən
Proqressivləşməyən
Çiyinlərin qeyri-simmetrik olması
Bel və kürək sümüyü fərqləri
Önə əyildikdə deformasiya görünməsi
Əzələ tonusunun pozulması və qabırğaların içəri batması
Çaklinin təsnifatı ilə dərəcələr:
I dərəcə: 10°-dən az
II dərəcə: 11–25°
III dərəcə: 26–50°
IV dərəcə: 50°-dən artıq
Ayaq üstə, oturaq və uzanıqlı vəziyyətdə onurğa, çiyin, bel və çanaq simmetriyası yoxlanılır.
Skoliozun əsas instrumental müayinəsi.
Kobb üsulu ilə əyilmə bucağı ölçülür.
Torsiya və rotasiya lazım olduqda ölçülür.
Ultrasəs, kontank sensor, Bunnelyu metodu, fotooptik ölçmə.
Az şüalanma ilə rentgen və MRT istifadə edilə bilər.
Əyrilmə bucağı 15°-dən az → gimnastika
15–20° və rotasiya → gimnastika + korset (gün ərzində 16–23 saat)
Etioloji səbəb varsa, məsələn ayaq uzunluğu fərqi → ortopedik vasitələr
Əyilmə bucağı 40–45°-dən çox olan hallarda
Metal konstruksiyalar (lövhə, millər, vint) ilə onurğa fiksə olunur
Əməliyyatın növü xəstənin yaşına, skoliozun növünə və konservativ müalicənin effektivliyinə görə seçilir
Qeyd: Skolioz müalicəsi mütləq vertebroloq və ortoped tərəfindən planlaşdırılmalıdır. Böyümə dövründə mütəmadi müayinə və vaxtında müdaxilə xəstəliyin proqressivləşməsinin qarşısını alır və daxili orqanlara təsiri minimuma endirir.
