Üçlü sinirin nevralgiyası – Trigeminal nevralgiya

Üçlü sinirin nevralgiyası – Trigeminal nevralgiya

Üçlü sinir nevralgiyası (ÜSN) — üz nahiyəsində qəfil, elektrik şoku kimi hiss edilən, çox güclü ağrılarla..

Osteoporoz və Üçlü Sinir Nevralgiyası Arasındakı Ola Biləcək Əlaqə: Mövcud Sübutların İcmalı

Giriş
Üçlü sinir nevralgiyası (ÜSN) — üz nahiyəsində qəfil, elektrik şoku kimi hiss edilən, çox güclü ağrılarla müşahidə olunan xroniki nevropatik ağrı pozğunluğudur. Ən çox sinirin damarlar tərəfindən sıxılması ilə əlaqələndirilsə də, son araşdırmalar göstərir ki, metabolik və sümük quruluşundakı dəyişikliklər də bu prosesdə rol oynaya bilər.

Osteoporoz — sümük mineral sıxlığının azalması və mikroarxitekturasının pozulması ilə xarakterizə olunan sistemli xəstəlikdir. Çox vaxt onurğa və uzun sümüklərə təsir etsə də, çənə və kəllə sümüklərində də dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Son elmi işlər osteoporozun üz sinirləri, xüsusilə də trigeminal sinir üzərində dolayı təsir göstərə biləcəyini göstərir.

Epidemioloji Sübutlar
Tayvanda aparılan geniş bir əhali əsaslı tədqiqatda osteoporozlu şəxslərdə trigeminal nevralgiya inkişaf riskinin sağlam nəzarət qrupuna nisbətən 1,8 dəfə çox olduğu aşkar edilib (p < 0.05).

Bundan başqa, kiçik klinik müşahidələr və diş rentgeni əsasında aparılan tədqiqatlar çənə sümüklərində boşalma, porozluq və lokal osteoporotik dəyişikliklərin trigeminal ağrı ilə əlaqəli ola biləcəyini göstərmişdir.

Patofizioloji Mexanizmlər

1. Sümük quruluşundakı dəyişikliklər və sinir sıxılması
   Osteoporoz zamanı sümüklərin mikroarxitekturası pozulur, bu isə trigeminal sinirin keçdiyi kanalların formasını dəyişə bilər. Bu dəyişikliklər sinirin mexaniki sıxılmasına, qan dövranının zəifləməsinə və ağrı həssaslığının artmasına səbəb ola bilər.

2. Dərman müalicəsinin yan təsirləri
   Osteoporozun müalicəsində istifadə edilən bəzi dərmanlar (bisfosfonatlar, denosumab) çənə sümüyündə osteonekroza səbəb ola bilər. Osteonekroz xroniki iltihaba, toxuma nekrozuna və nəticədə sinir uclarının qıcıqlanmasına gətirib çıxararaq nevropatik ağrını gücləndirə bilər.

3. Ortaq biokimyəvi yollar
   Həm osteoporoz, həm də trigeminal nevralgiya damar funksiyalarındakı pozğunluq və neyropeptidlərin (CGRP, substance P və s.) balanssızlığı ilə əlaqələndirilir. Bu mediatorlar həm sümük sorulmasını, həm də sinir hiperhəssaslığını artıraraq xəstəliklərin əlaqəsini izah edə bilər.

Klinik Əhəmiyyəti

• Diaqnostika: Üz ağrısından şikayət edən və osteoporoz diaqnozu qoyulmuş pasiyentlərdə çənə və kəllə sümüklərinin görüntülənməsi faydalı ola bilər.
• Dərman nəzarəti: Osteoporoz əleyhinə dərman qəbul edən pasiyentlərdə erkən mərhələdə osteonekroz əlamətləri izlənməlidir.
• Multidissiplinar yanaşma: Nevropatoloq, endokrinoloq və çənə-cərrahın birgə iştirakı ilə müalicə daha effektiv ola bilər.

Gələcək Araşdırma İstiqamətləri

• Osteoporozun gedişi ilə trigeminal sinir pozğunluqları arasında səbəb-nəticə əlaqəsini araşdıran uzunmüddətli tədqiqatlar.
• Yüksək dəqiqlikli görüntüləmə üsulları (CBCT, MRT) ilə sümük-sinir əlaqəsinin daha dərindən öyrənilməsi.
• Molekulyar səviyyədə sümük metabolizması və sinir hiperhəssaslığı arasındakı ortaq mexanizmlərin araşdırılması.

Nəticə
Mövcud elmi dəlillər osteoporoz ilə trigeminal nevralgiya arasında əlaqənin mümkün olduğunu göstərir, lakin səbəb-nəticə əlaqəsi hələ dəqiq təsdiqlənməyib. Sümük quruluşundakı dəyişikliklər, dərmanlara bağlı fəsadlar və ortaq neyrobiokimyəvi mexanizmlər osteoporozlu pasiyentlərdə üz nevropatik ağrısının yaranmasında rol oynaya bilər. Erkən diaqnostika və multidissiplinar yanaşma xəstələrin həyat keyfiyyətini artırmağa kömək edə bilər.

Dr. Səhər HEFZOLLESAN