Prostat xərçəngi — kişilərdə sidik kisəsinin altında yerləşən, fındıq böyüklüyündə olan prostat vəzində inkişaf edən bədxassəli şişdir.
Prostat xərçəngi — kişilərdə sidik kisəsinin altında yerləşən, fındıq böyüklüyündə olan prostat vəzində inkişaf edən bədxassəli şişdir. Bu xəstəlik kişilərdə ən çox rast gəlinən onkoloji xəstəliklərdən biridir və ağciyər xərçəngindən sonra ikinci ölüm səbəbi hesab olunur.
Dünya Səhiyyə Təşkilatının (DST) məlumatlarına görə, hər il dünyada təxminən 1,4 milyon kişi prostat xərçənginə tutulur. Xəstəlik daha çox 50 yaşdan yuxarı kişilərdə rast gəlinir, lakin son illərdə həyat tərzi faktorları səbəbindən daha gənc yaşlarda da diaqnoz qoyulmağa başlanmışdır.
Prostat xərçəngi yavaş inkişaf edən bir xəstəlik ola bilər, amma bəzi hallarda çox sürətli irəliləyərək sümük, qaraciyər və ağciyər metastazlarına səbəb ola bilər. Bu səbəbdən erkən diaqnoz və müalicə həyati əhəmiyyət daşıyır.
Prostat xərçənginin dəqiq səbəbi məlum deyil, amma xəstəliyin yaranmasına təsir edən müəyyən risk faktorları vardır:
Yaş – risk 50 yaşdan sonra kəskin artır.
Genetik faktorlar – ailəsində prostat xərçəngi olanlarda risk 2–3 dəfə yüksəkdir. BRCA1 və BRCA2 gen mutasiyaları da risk faktorudur.
Etnik mənsubiyyət – Afrika mənşəli kişilərdə daha yüksək rast gəlinir.
Hormon balansı – yüksək testosteron səviyyəsi xərçəng hüceyrələrinin böyüməsini stimullaşdıra bilər.
Qidalanma vərdişləri – yağlı və emal olunmuş qidaların çoxluğu, meyvə və tərəvəzin az qəbulu riski artırır.
Siqaret və spirt istifadəsi – ümumi onkoloji risk faktorları kimi rol oynayır.
Fiziki passivlik və artıq çəki – xərçəngin inkişafında mühüm təsir göstərir.
Prostat xərçəngi erkən mərhələdə çox vaxt simptomsuz olur. Bu səbəbdən kişilər yalnız xəstəlik irəlilədikdə həkimə müraciət edirlər. Ən çox görülən əlamətlər:
Sidik ifrazında çətinlik
Tez-tez sidiyə getmə, xüsusən gecələr
Sidik axınının zəifləməsi
Sidikdə və ya spermada qan
Sidik ifrazından sonra sidik kisəsinin tam boşalmamış kimi hissi
Çanaq nahiyəsində, beldə və ya ombada ağrı
Cinsi funksiyalarda zəifləmə
Metastaz mərhələsində əlavə simptomlar ola bilər:
Sümüklərdə şiddətli ağrı (xüsusən onurğa və omba)
Ayaqlarda şişkinlik
Çəki itkisi və ümumi zəiflik
Prostat xərçənginin erkən aşkarlanması üçün müxtəlif skrininq və diaqnostik üsullar mövcuddur:
PSA (Prostata Xüsusi Antigen) testi
Qanda PSA səviyyəsi ölçülür. Yüksək PSA xərçəng ehtimalını göstərir, amma prostat iltihabı və ya xoşxassəli böyümə də PSA-nı artıra bilər.
Rektal müayinə (DRE)
Həkim barmaqla prostatı müayinə edir. Sərtlik və düyünlər hiss edilə bilər.
MRT və ya TRUS (Transrektal USM)
Şübhəli bölgələri dəqiqləşdirmək üçün görüntüləmə aparılır.
Biopsiya
Prostat toxumasından nümunə götürülərək histoloji analiz edilir. Diaqnozun qızıl standartıdır.
Gleason skoru
Şişin hüceyrə dərəcəsini göstərir. Yüksək skor daha aqressiv xərçəngi bildirir.
Metastaz axtarışı
Sümük sintiqrafiyası, KT və ya PET-CT ilə xərçəngin digər orqanlara yayılıb-yayılmadığı yoxlanılır.
Müalicə xəstənin yaşına, ümumi sağlamlıq vəziyyətinə, şişin mərhələsinə və Gleason skoruna əsaslanır.
Erkən mərhələdə, yavaş irəliləyən xərçənglərdə istifadə olunur.
Xəstə mütəmadi PSA və MRT nəzarətində olur.
Radikal prostatektomiya – prostatın tam çıxarılması əməliyyatı. Açıq, laparoskopik və ya robot-assisted üsullarla aparıla bilər.
Xarici şüa terapiyası və ya brakiterapiya (prostata kiçik radioaktiv toxumaların yerləşdirilməsi).
Testosteron səviyyəsini azaltmaqla xərçəng hüceyrələrinin böyüməsini dayandırır.
LHRH analoqları, antiandrogenlər istifadə olunur.
İrəliləmiş və hormonlara cavab verməyən hallarda tətbiq edilir.
Yeni nəsil dərmanlar bəzi hallarda effektiv nəticələr verir.
Sağlam qidalanma – yağlı qidaları azaltmaq, tərəvəz və meyvələri artırmaq
Fiziki aktivlik – həftədə ən azı 150 dəqiqə orta dərəcəli idman
Siqaret və spirt istifadəsini dayandırmaq
Normal bədən çəkisini qorumaq
50 yaşdan sonra müntəzəm PSA və rektal müayinələrdən keçmək
Risk qrupunda olanlarda (ailə anamnezi) müayinələrə 40 yaşdan başlamaq
Sidik ifrazında çətinlik və ya tez-tez sidiyə getmə
Sidikdə və ya spermada qan
Çanaq nahiyəsində və ya beldə ağrılar
Cinsi funksiyada dəyişikliklər
Bu əlamətlər müşahidə edildikdə vaxt itirmədən uroloqa müraciət etmək vacibdir.
Prostat xərçəngi kişilər arasında ən çox rast gəlinən onkoloji xəstəliklərdən biridir. Erkən mərhələdə çox vaxt simptomsuz keçdiyi üçün mütəmadi müayinələr, xüsusən də PSA testi həyati əhəmiyyət daşıyır. Müasir tibbi imkanlar sayəsində prostat xərçənginin vaxtında diaqnozu və effektiv müalicəsi mümkündür.
Daha ayrıntılı bilgi almaq, müayinə və müalicə üçün randevu götürmək üçün bizimlə əlaqə saxlayın:
WhatsApp: +994 50 853 74 88
