Ağciyər fibrozu — ağciyər toxumasında daimi çapıqlaşma (fibroz toxuma) ilə xarakterizə olunan xroniki və proqressiv bir xəstəlikdir.
Ağciyər fibrozu — ağciyər toxumasında daimi çapıqlaşma (fibroz toxuma) ilə xarakterizə olunan xroniki və proqressiv bir xəstəlikdir. Bu çapıqlaşma nəticəsində ağciyərlərin elastikliyi azalır, alveolların qaz mübadiləsi qabiliyyəti zəifləyir və nəticədə orqanizmə kifayət qədər oksigen daşına bilmir.
Bu xəstəlik çox vaxt illərlə davam edir, tədricən irəliləyir və gündəlik həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə aşağı salır. Təəssüf ki, tam müalicə edilə bilməsə də, erkən diaqnoz və müasir müalicə üsulları sayəsində xəstəliyin gedişatını yavaşlatmaq, xəstənin nəfəs almasını asanlaşdırmaq və ömrünü uzatmaq mümkündür.
Ağciyər fibrozunun səbəbləri müxtəlifdir. Bəzi hallarda səbəb tam bilinmir və bu vəziyyət idiopatik pulmonar fibroz (İPF) adlanır. Digər hallarda isə müəyyən faktorlarla əlaqələndirilir.
Uzunmüddətli zərərli qaz və toz təsiri – mədənçilər, daş yonanlar, asbestlə işləyənlərdə daha çox rast gəlinir.
Siqaret çəkmə – ağciyər toxumasına davamlı zərər verir.
İltihabi və otoimmün xəstəliklər – revmatoid artrit, skleroderma, lupus kimi xəstəliklər fibroz riskini artırır.
Şüa terapiyası – xərçəng müalicəsində sinə nahiyəsinə verilən şüalar fibrozla nəticələnə bilər.
Bəzi dərmanlar – kimyaterapiya dərmanları, bəzi antibiotiklər (məsələn, nitrofurantoin) və ürək dərmanları (amiodaron) fibroz yarada bilər.
İrsi faktorlar – ailə üzvlərində ağciyər fibrozu olanlarda risk yüksəkdir.
Yaş (xüsusilə 50 yaşdan yuxarı)
Kişi cinsi
Siqaret çəkənlər və ya keçmiş siqaret çəkənlər
Zərərli maddələrlə işləyənlər
Ağciyər fibrozu çox vaxt yavaş inkişaf edir, amma simptomlar gündəlik həyatı ciddi şəkildə çətinləşdirir. Ən çox görülən əlamətlər:
Nəfəs darlığı (dispnoe) – əvvəlcə yalnız fiziki fəaliyyət zamanı, sonradan istirahətdə belə.
Xroniki quru öskürək – davamlı və narahat edici, bəzən illərlə sürən öskürək.
Döş qəfəsində ağrı və sıxılma hissi
Xroniki yorğunluq və halsızlıq
Barmaq uclarında qalınlaşma (“baraban çubuğu” deforması)
Arıqlama və iştahasızlıq
Simptomlar getdikcə ağırlaşır və pasiyent ən sadə gündəlik işləri belə yerinə yetirməkdə çətinlik çəkir.
Ağciyər fibrozunun diaqnozu bir neçə addımdan ibarətdir:
Anamnez və fiziki müayinə
Həkim pasiyentin peşəsini, siqaret vərdişini, keçmiş xəstəliklərini soruşur.
Stetoskopla ağciyərlərə qulaq asıldıqda “quruda qar dənəsi səsi” kimi xırıltılar eşidilə bilər.
Görüntüləmə üsulları
Rentgenoqrafiya – ağciyərlərdə diffuz dəyişikliklər göstərə bilər.
Yüksək rezolyusiyalı KT (HRCT) – fibrozun xarakterik “şüşəvari bulanıqlıq” və “arı pətəyi” görünüşünü göstərir.
Ağciyər funksional testləri
Spirometriya ilə ağciyər həcmlərinin azalması təsbit edilir.
Diffuziya testi (DLCO) – qaz mübadiləsinin zəifləməsini göstərir.
Qan analizləri
Otoimmün xəstəlikləri istisna etmək üçün immunoloji testlər.
Ağciyər biopsiyası
Qəti diaqnoz üçün bəzi hallarda torakoskopik biopsiya aparılır.
Ağciyər fibrozunun tam müalicəsi yoxdur. Məqsəd xəstəliyin irəliləməsini yavaşlatmaq və simptomları yüngülləşdirməkdir.
Antifibrotik preparatlar – pirfenidon və nintedanib xəstəliyin proqressiyasını yavaşlada bilir.
Kortikosteroidlər və immunosupressivlər – otoimmün səbəbli fibrozlarda istifadə olunur.
Oksigen terapiyası – nəfəs darlığını azaldır və həyat keyfiyyətini artırır.
Pulmonar reabilitasiya proqramları – nəfəs məşqləri, fiziki aktivlik və təhsil proqramları xəstələrin gündəlik həyatına müsbət təsir göstərir.
Ağciyər transplantasiyası – gənc və başqa xəstəlikləri olmayan xəstələrdə ən effektiv yoldur.
Siqareti tamamilə buraxmaq
Zərərli maddələrdən qoruyucu maska və filtr istifadə etmək
Sağlam və balanslı qidalanmaq
Düzgün fiziki aktivliklə məşğul olmaq
İllik qrip peyvəndi və pnevmokok peyvəndi vurdurmaq (infeksiyaların qarşısını almaq üçün)
Davamlı quru öskürək
Günlərlə keçməyən nəfəs darlığı
Fiziki fəaliyyət zamanı tez yorulmaq
Barmaq uclarında dəyişikliklər
Döş qəfəsində sıxılma hissi
Bu əlamətlər yarandıqda vaxt itirmədən pulmonoloqa müraciət olunmalıdır.
Ağciyər fibrozu nadir, lakin ciddi və həyat keyfiyyətini kəskin şəkildə aşağı salan bir xəstəlikdir. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə üsulları ilə xəstəliyin gedişatını nəzarət altına almaq mümkündür. Pasiyentlərin həkim nəzarətində olması, həyat tərzi dəyişikliklərinə əməl etməsi və yeni müalicə üsullarından faydalanması ömrün uzadılmasında böyük rol oynayır.
Daha ayrıntılı bilgi almaq, müayinə və müalicə üçün randevu götürmək üçün bizimlə əlaqə saxlayın:
WhatsApp: +994 50 853 74 88
