Parkinson xəstəliyi beyində dopamin adlanan və beyin hüceyrələrinin bir-biri ilə ünsiyyət qurmasını təmin edən maddəni istehsal ..
Parkinson xəstəliyi beyində dopamin adlanan və beyin hüceyrələrinin bir-biri ilə ünsiyyət qurmasını təmin edən maddəni istehsal edən hüceyrələrin zədələnməsi nəticəsində meydana gəlir. Dopamin istehsal edən bu hüceyrələr hərəkətlərin idarəsi, uyğunluğu və axıcılığından məsuldur.
Hərəkətlərin yavaşlaması, istirahət vəziyyətində titrəmə, psixi pozğunluqlar kimi əlamətlərlə özünü göstərən bu xəstəlik adətən 60 yaşdan sonra rast gəlinir. Lakin genetik səbəblərdən 40 yaşlarda da müşahidə oluna bilər. Müalicədə ilk seçim dərmanlardır. Lakin bəzi hallarda dərman müalicəsi kifayət etmədikdə və ya ciddi yan təsirlər meydana gəldikdə “beyin pil” üsulu tətbiq oluna bilər.
Atipik Parkinson və Parkinson Plus Xəstəlikləri
Atipik Parkinson və ya Parkinson Plus xəstəlikləri ilkin mərhələlərdə Parkinson xəstəliyini təqlid edə bilər. Klassik Parkinson diaqnozu qoymaq üçün əsas əlamətlərlə yanaşı, xəstənin Levodopa müalicəsinə yaxşı cavab verməsi də vacibdir.
Atipik Parkinson xəstəlikləri dedikdə çoxlu sistem atrofiyası, proqressiv supranüklear iflic və kortikobazal degenerasiya kimi xəstəliklər nəzərdə tutulur. İkincili parkinsonizm isə qeyri-degenerativ səbəblər nəticəsində meydana gəlir; bunlar dərman istifadəsi, toksinlərə məruz qalma, beyində maye yığılması və ya beyin şişi ola bilər.
Parkinson Xəstəliyinin Səbəbləri Nələrdir?
Parkinson xəstəliyi beyində dopamin istehsal edən hüceyrələrin itkisi nəticəsində yaranır. Bu itkiyə kimyəvi maddələr, məsələn, zərərli pestisidlər, həmçinin genetik faktorlar səbəb ola bilər.
Parkinson Xəstəliyinin Əlamətləri Nələrdir?
Parkinson xəstəliyi dopamin istehsal edən hüceyrələrin itkisi nəticəsində meydana gəlir. Əlamətlər arasında yorğunluq, zehni funksiyalarda zəifləmə, depressiya, anksiyete, davranış pozğunluqları, görmə problemləri, çəki itkisi, yuxu pozğunluqları və ağrılar yer alır.
Klassik əlamətlər bunlardır:
Parkinson xəstəliyi adətən tədricən inkişaf edir və simptomlar bədəndə asimmetrik şəkildə ortaya çıxır. Dopaminergik dərmanlara cavab müşahidə edilir.
Parkinson Xəstəliyi Gündəlik Həyata Necə Təsir Göstərir?
Əsas əlamətlərin təsiri belə izah edilə bilər:
Digər Əlamətlər: Kabızlıq, depressiya, sidiyə çıxmada çətinlik, duruş pozğunluğu, təzyiqin düşməsi, mimikaların azalması, yutma çətinliyi.
Beyin Pil Nədir? Beyin Pil Necə Tətbiq Olunur?
Beyin pil müalicəsi üçün ilk növbədə MRI çəkilir və elektrodun yerləşdiriləcəyi nöqtə təyin edilir. Əməliyyat lokal anesteziya altında həyata keçirilir. Elektrodlar xəstənin beyninə yerləşdirilir, sonra köprücük sümüyünün altına pil yerləşdirilir və elektrodlarla birləşdirilir. Bu üsul xəstənin simptomlarını yüngülləşdirmək üçün istifadə olunur.
Beyin Pil Əməliyyatının Riskləri Nələrdir?
Beyin cərrahiyyəsində tətbiq edilən bir çox əməliyyata nisbətən daha az riski vardır. Beyin qanaması, infeksiya, damar tutulması, qol və ayaqlarda zəiflik, görmə pozğunluğu, depressiya kimi hallar təxminən 1-2% ehtimalla müşahidə edilə bilər.
Beyin Pilinin Parkinson Xəstəliyinə Necə Faydası Olur?
Dərman istifadəsinə bağlı olaraq meydana gələn istənilməyən əzələ yığılmaları (diskinezi) kimi yan təsirlər azala bilər. Dərman qəbul edilməsi arasında vücudda dərmanın azalması ilə bağlı inkişaf edən şiddətli dalğalanmalar azalır. Cərrahi məqsədə görə dəyişməklə, dərman dozalarında da azalma ola bilər. Bu prosedur xəstələrin müstəqilliyini artıraraq gündəlik həyatına daha aktiv şəkildə qatılmasına imkan yaradır.
Beyin Pili Hansı Xəstəliklərdə İstifadə Olunur?
Bundan əlavə, piylənmə, alzheimer, dərman asılılığı, baş ağrısı kimi xəstəliklərin müalicəsində də beyin pilindən istifadə ilə bağlı tədqiqatlar davam etdirilir.
Beyin Pil Xəstələri Necə İzlənir?
Əməliyyatdan sonra nevroloji mütəxəssislər tərəfindən izlənilir. Beyinə yerləşdirilmiş elektrodların uzaqdan idarə olunan cihaz vasitəsilə tənzimləmələri həyata keçirilir.
Parkinson Xəstəliyinin Diaqnozu
Parkinson xəstəliyinin diaqnozu həkim tərəfindən xəstənin şikayətləri və xəstəlik tarixçəsinin dinlənməsi əsasında nevroloji müayinə ilə müəyyən olunur. Lakin digər xəstəliklərdən şübhələnildiyi hallarda MRT, qan analizləri, bel nahiyəsindən beyin-onurğa mayesi nümunəsinin götürülməsi (lomber ponksiya) kimi əlavə testlər tətbiq oluna bilər.
Parkinson Xəstəliyinin Müalicəsi
Parkinson xəstəliyinin müalicəsində prioritet dərman müalicəsidir. Dərmanlarla beyində dopamin istehsalındakı çatışmazlıq aradan qaldırılır. Dərmanlar şikayətləri azaltsa da, xəstəliyin inkişafını dayandıra bilmir. Buna görə hazırda Parkinsonun tam müalicəsi mövcud deyil.
Dərman müalicəsi ilə simptomların yüngülləşməsi və xəstəliyin irəliləməsinin yavaşlaması təmin edilir. Lakin xəstəlik düzəlmirsə və ya dərman istifadəsi ilə bağlı yan təsirlər ortaya çıxırsa, cərrahi müalicə tətbiq edilə bilər.
Cərrahi Müalicə Yöntəmləri
Cərrahi müalicədə iki üsul mövcuddur:
Beyin pil yöntəmi Parkinsonun təsirlərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldaraq şəxsin gündəlik həyat keyfiyyətini artırır.
Parkinson Müalicəsində Beyin Pil Yöntəmi
Bu üsulda beyində xüsusi bölgələrə dəqiq şəkildə elektrodlar yerləşdirilir. Məqsəd beyində pozulmuş elektrik aktivliyini tənzimləməkdir. Elektrodların yerləşdiriləcəyi bölgə şəxsin simptomlarına və əlavə problemlərinə görə əməliyyatdan əvvəl təyin edilir.
Əməliyyat zamanı saç teli qalınlığında elektrodlar müəyyən edilmiş hədəf bölgələrə yerləşdirilir. Ən yaxşı təsirin müşahidə edildiyi bölgəyə iki sabit elektrod yerləşdirilir. Daha sonra elektrodlar uzatma kabeli vasitəsilə cild altından körpücük sümüyünün altına, ürək pilinə bənzər generator mexanizmi ilə birləşdirilir.
Parkinsonun Təsirləri Əhəmiyyətli Dərəcədə Azalır
Əməliyyatdan sonra titrəmə, yavaş hərəkət və dərmanın yan təsiri olan istənilməyən əzələ yığılmaları azalır. Xəstələr ayaqqabı bağlamaq, köynəyi düymələmək və çay içmək kimi gündəlik ehtiyaclarını özləri yerinə yetirə bilirlər.
Məşqlər
Parkinson xəstəliyinin qarşısını almaq hazırda mümkün deyil. Erkən diaqnoz, uyğun dərmanlarla düzgün müalicə seçimi, fizioterapiya və məşq böyük əhəmiyyət daşıyır.
Məşqlər vasitəsilə yeriş, balans və duruş yaxşılaşdırıla bilər. Bundan əlavə, depressiya, durğunluq, yorğunluq və kabızlıq kimi psixoloji və fizioloji problemlər də müsbət şəkildə təsirlənir.
