Hiperprolaktinemiya-hipofiz vəzidən normadan artıq miqdarda prolaktin hormonunun sintez olunmasıdır.
Hiperprolaktinemiya-hipofiz vəzidən normadan artıq miqdarda prolaktin hormonunun sintez olunmasıdır.
Prolaktin artımı təkcə xəstəliklə bağlı deyil.Hamiləlik,stress,bədən masajı,cinsi əlaqə, süd vəzi uclarını stimullaşdırmaq və idman etmək, bəzi dərmanlar (antidepresanlar, bəzi psixiatrik dərmanlar, bəzi antihipertenzivlər, estrogen preparatları və doğuşa nəzarət həbləri və s.)prolaktin miqdarını artıra bilər.
Əksər prolaktinomalar xoşxassəli şişlərdir və dərman terapiyasına cavab verir. Prolaktinomalarda prolaktin hormonunun yüksək olması səbəbindən qadın xəstələrin əksəriyyətində (80%-ə qədər) süd vəzisindən süd gəlməsi (qalaktoreya), menstruasiyanın azalması və ya olmaması (amenoreya), sonsuzluq, cinsi istəyin azalması, vaginal quruluq, qızdırma müşahidə olunur. Ağrılı cinsi əlaqə, tüklərin böyüməsi, osteoporoz və çəki artımı görülür. Bu şikayətlərin əksəriyyəti prolaktinin yüksək olması səbəbindən yumurtalıqdan estrogenin az ifraz olunması ilə bağlıdır.
Kişi xəstələrdə testosteronun azalması və buna bağlı olaraq cinsi istəyin azalması və erektil disfunksiya (cinsi zəiflik), bədən tüklərinin azalması, xayalarda yumşalma, sperma sayında azalma və süd vəzində böyümə (ginekomastiya), osteoporoz müşahidə edilə bilər. Bəzi kişilərdə enerjinin azalması, əzələ kütləsinin azalması və qan hüceyrələrinin azalması ola bilər. Hipofizdə olan şişlərin 30-40%-i prolaktinomadan ibarətdir və qadınlarda daha çox rast gəlinir. Bu şişlər vacibdir, çünki onlar görmə sinirini sıxa bilirlər. Optik siniri sıxan prolaktinomalarda tez-tez baş ağrısı (50%), görmə sahəsinin itirilməsi və yöndəmsizliyə rast gəlinir. Həmçinin makroadenomalarda digər hipofiz hormonlarının çatışmazlığı ilə bağlı şikayətlər ola bilər.
Qeyd etdiyimiz şikayətlərdən bir və ya bir neçəsi olan insanlarda diaqnoz üçün serum prolaktin səviyyəsi ölçülür. Təxminən 15 dəqiqəlik fasilələrlə ifraz olunduğu üçün hər yarım saatdan bir ölçülməsi daha sağlam nəticə verəcək. Adi müayinələrlə yanaşı planlaşdırılmalıdır. Dərman istifadəsi xüsusi olaraq araşdırılmalıdır. Yüksək prolaktin səviyyəsi varsa, tiroid hormonları yoxlanılır və bunun tiroid çatışmazlığından qaynaqlandığını müəyyən etmək lazımdır.
Qadınlarda hamiləlik testi unudulmamalıdır. Prolaktin yüksək olduğu təsbit edilərsə, hipofizdə şiş olub olmadığını öyrənmək üçün hipofiz MRT, yoxsa tomoqrafiya edilə bilər. Hipofizdə şiş varsa, hipofizin digər hormonları da yoxlanılmalıdır. Böyük bir şiş varsa, görmə sahəsinin müayinəsi vacibdir.
Prolaktin səviyyəsi yüksəlmiş xəstələr üçün ilk seçim dərman müalicəsidir. Dərman (kabergolin və bromokriptin Türkiyədə mövcuddur) endokrin və metabolik xəstəliklər mütəxəssisi tərəfindən veriləcək. Bu dərmanların ən çox görülən yan təsirləri; ürəkbulanma, aşağı qan təzyiqi, yorğunluq, nadir hallarda depressiya və qəbizlik. Dərmanın dozasını tədricən artırmaq və gecə qəbul etməyə üstünlük verməklə əlavə təsirləri nisbətən azaltmaq olar. Dərman müalicəsi ilə həm serum prolaktin səviyyəsi normallaşır, həm də şiş kiçilməyə başlayır.
Ən azı iki illik müalicədən sonra mikroadenomalı xəstələrdə şiş ölçüsündə ən azı 50% azalma əldə edildikdə kabergolin və ya bromokriptinin dozasını yavaş-yavaş azaltmaqla xəstə qiymətləndirilir. Şiş böyükdürsə,müalicəni kəsmədən dərmanı davam etdirmək lazımdır. Hamiləlik istəyənlər üçün Bromokriptin preparatına üstünlük verilir və hamiləlik baş verdikdə, ana südü ilə qidalanma bitənə qədər dərman dayandırılmalıdır.
Hamiləlik dövründə mikroadenoma inkişaf riski təxminən 1% -dir. Şikayət olmadığı halda bu xəstələrdə görmə sahəsinə və ya prolaktin səviyyəsinə nəzarət etməyə ehtiyac yoxdur. Dərman terapiyasına dözə bilmədiyi müalicəyə rezistent olduğu və ya böyüməkdə olduğu, hipofiz kökündə güclü təzyiqə səbəb olduğu, görmə sinirinə təzyiq elədiyi müəyyən edildikdə makroadenomanın cərrahi müalicəsi nəzərdə tutulmalıdır. Bu əməliyyat hipofiz və endokrinologiya sahəsində təcrübəli bir neyrocərrahın bir araya gəlməsi fikrinə uyğun olaraq planlaşdırılmalıdır.
